Sử dụng tinh dầu cho thú cưng để xử lý mùi hôi, nâng cao sức khoẻ tinh thần và thể chất cho chúng là cách làm đã được áp dụng từ lâu. Hãy cùng tìm hiểu lý do và cách áp dụng mang lại hiểu quả tốt nhất.

TINH DẦU CÓ AN TOÀN CHO THÚ CƯNG KHÔNG?

Mặc dù có nguồn gốc tự nhiên từ thực vật, tinh dầu không phải lúc nào cũng hoàn toàn an toàn khi sử dụng trên hoặc xung quanh thú cưng, và ngay cả những loại tinh dầu được xem là “an toàn tương đối” cũng cần được sử dụng hết sức cẩn trọng. Khi sử dụng tinh dầu – dù là thoa ngoài da hay khuếch tán trong phòng để hỗ trợ giấc ngủ, tăng cường miễn dịch, thư giãn hoặc cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần – cần đảm bảo nghiên cứu kỹ về lợi ích và tác dụng phụ, đặc biệt khi áp dụng trong chăm sóc thú cưng.

Thú cưng, đặc biệt là chó và mèo, có khứu giác nhạy cảm hơn con người rất nhiều, vì vậy nhiều mùi hương có thể gây kích ứng – tương tự như việc một người ngồi cạnh ai đó xịt nước hoa quá nồng khiến cảm thấy khó chịu – có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, phản ứng da, dị ứng và các hệ quả khác sẽ được liệt kê chi tiết hơn ở phần sau. Vì lý do đó, nhiều khuyến cáo cho rằng không nên dùng tinh dầu cho thú cưng dưới 10 tuần tuổi; một số khác đề xuất tránh hoàn toàn ở tất cả thú cưng nhỏ, và có những ý kiến thậm chí cho rằng nên tránh tinh dầu cho mọi thú cưng nói chung, bởi các sản phẩm thoa ngoài có thể dễ dàng thẩm thấu qua làn da mỏng và lông mao nhạy cảm của chúng. Ngoài ra, tinh dầu có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ khứu giác, thần kinh, miễn dịch, hô hấp và trao đổi chất vốn rất nhạy cảm của thú cưng. Đối với những người nuôi vẫn muốn dùng tinh dầu cho thú cưng, người ta cho rằng Hydrosol (nước cất thực vật) là lựa chọn an toàn hơn, nhưng ngay cả loại này cũng nên tránh với một số loài vật, dù chỉ dùng lượng rất nhỏ.

Việc tham khảo ý kiến bác sĩ thú y trước khi sử dụng tinh dầu cho hoặc gần thú cưng là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, cũng rất nên nhận tư vấn bổ sung từ chuyên gia được chứng nhận và uy tín – chẳng hạn như Chuyên gia trị liệu bằng tinh dầu cho động vật (Animal Aromatherapist). Nói chung, hãy tìm hiểu từ các nguồn đáng tin cậy, trung lập và có chuyên môn. Sự kết hợp của các nguồn kiến thức sẽ giúp người nuôi đưa ra quyết định sáng suốt vì sức khỏe của thú cưng cũng như các thành viên trong gia đình. Một loại tinh dầu không gây hại cho loài thú cưng này có thể lại gây phản ứng nghiêm trọng cho loài khác – ví dụ như nếu chó của bạn có phản ứng tích cực với một loại dầu, điều đó không có nghĩa mèo cũng dùng được, bởi mèo nhạy cảm hơn nhiều, đặc biệt là về hệ tiêu hóa.

Việc chọn đúng loại tinh dầu an toàn cũng rất quan trọng, vì một số biến thể có hoạt tính mạnh hơn, có thể gây hại so với các dạng nhẹ hơn. Vì vậy, rất hữu ích nếu bạn biết được tên khoa học (Latin) của loại tinh dầu cụ thể được coi là an toàn. Mỗi loại tinh dầu mang các đặc tính riêng biệt – ngay cả khi được chiết xuất từ cùng một loài thực vật, “dầu từ lá” và “dầu từ vỏ cây” cũng có thể mang đến những tác động rất khác nhau lên cơ thể và cảm nhận của thú cưng. Không phải tất cả các loại tinh dầu đều an toàn như những gì thường được sử dụng cho người hoặc động vật khác, và cả những loại được xem là an toàn cũng cần được sử dụng với biện pháp bảo đảm nghiêm ngặt.

Khi sử dụng tinh dầu trong môi trường có thú cưng, không gian phải được thông thoáng, có lối thoát để thú cưng tự do rời khỏi nếu cảm thấy khó chịu. Tinh dầu nên được dùng một loại một lần, ở liều thấp để dễ dàng nhận biết phản ứng nếu xảy ra dị ứng. Luôn quan sát thú cưng cẩn thận khi sử dụng tinh dầu – dù là dùng trên bản thân bạn, nếu bạn biết mình sẽ tiếp xúc gần với thú cưng. Phản ứng có thể xảy ra trong vòng 30 phút sau khi thoa hoặc khuếch tán, hoặc có thể xuất hiện sau 24 giờ. Nếu thú cưng có biểu hiện lo lắng, bồn chồn, mệt mỏi hoặc có vẻ không thoải mái sau khi hít phải tinh dầu, hãy ngừng sử dụng ngay lập tức, đưa thú cưng ra khỏi khu vực đó đến nơi thông thoáng, và liên hệ bác sĩ thú y. Tránh hoàn toàn việc thoa tinh dầu hoặc khuếch tán gần thú nuôi trong chuồng như chim và gặm nhấm – vì không gian kín khiến chúng không có lối thoát nếu cảm thấy khó chịu.

Luôn chọn tinh dầu nguyên chất 100% và, nếu có thể, nên chọn loại có chứng nhận hữu cơ (Certified Organic) để tránh hóa chất độc hại có thể xuất hiện trong quá trình canh tác thực vật. Không được cho thú cưng ăn bất kỳ loại tinh dầu hay dầu nền nào.

CÁC LOÀI THÚ CƯNG NHẠY CẢM VỚI TINH DẦU NHẤT

• Chim
• Mèo
• Chó (đặc biệt là các giống “mặt bẹt” có thể gặp khó khăn về hô hấp)
• Cá
• Chuột lang (guinea pigs)
• Chuột hamster
• Thỏ
• Thú non
• Thú đang mang thai
• Thú già
• Thú đang bệnh
• Thú yếu hoặc suy nhược
• Các giống thú nhỏ

CÁC LOẠI TINH DẦU THƯỜNG ĐƯỢC CHO LÀ AN TOÀN CHO THÚ CƯNG

Những loại tinh dầu được xem là dịu nhẹ hoặc “nhẹ nhàng,” thường được sử dụng cho thú cưng do chúng được cho là dễ chịu hơn với các hệ cơ quan nhạy cảm:

NHÓM TINH DẦU	TÊN TINH DẦU	TÊN KHOA HỌC CỤ THỂ	LỢI ÍCH ĐƯỢC CHO LÀ CÓ ĐỐI VỚI THÚ CƯNG
FLORAL	Cúc La Mã	Matricaria chamomilla / Chamaemelum nobile	Làm dịu dạ dày; xoa dịu căng thẳng cảm xúc và tinh thần; làm dịu trong trạng thái lo âu, hoảng sợ, bồn chồn, kích động; hỗ trợ sức khỏe da; nâng cao tinh thần; hỗ trợ giấc ngủ ngon
	Xô thơm	Salvia sclarea	Xoa dịu tinh thần; giúp an thần; kháng khuẩn và kháng nấm
	Húng tây ngọt	Marjorana hortensis	Làm dịu cảm xúc, giảm viêm, hỗ trợ tiêu hóa, tăng thư giãn, nâng cao tinh thần
RESIN	Nhũ hương	Boswellia carterii	Kháng khuẩn, kháng vi sinh; giúp thú cảm thấy tự tin, giảm căng thẳng, nâng tinh thần
	Một dược	Commiphora myrrha	Làm dịu da, giúp tỉnh táo, điều hòa cảm xúc, tăng cảm giác an toàn
ROOT	Valerian	Valeriana officinalis	Hỗ trợ giấc ngủ, làm dịu da, thúc đẩy tiêu hóa, chữa lành vết thương, làm dịu hệ thần kinh
	Gừng	Zingiber officinale	Giảm đau khớp, hỗ trợ tiêu hóa, giúp thở dễ dàng, chống viêm, giảm lo âu
WOOD	Tuyết tùng	Juniperus virginiana	Xua đuổi côn trùng, giúp thú cảm thấy an toàn và thư giãn, hỗ trợ hệ miễn dịch và tuần hoàn, giảm đau và co thắt

*Mặc dù những loại trên được cho là “an toàn hơn”, mỗi con vật có cơ địa và phản ứng sinh học khác nhau. Người nuôi vẫn nên quan sát kỹ phản ứng và tin vào trực giác nếu cảm thấy không yên tâm khi sử dụng tinh dầu, dù nó có nằm trong “danh sách an toàn”.

CÁC LOẠI TINH DẦU THƯỜNG ĐƯỢC CHO LÀ KHÔNG AN TOÀN CHO THÚ CƯNG

Khi sử dụng trên hoặc xung quanh thú cưng, các loại tinh dầu dưới đây thường được cho là có thể gây ra các vấn đề như kích ứng da, khó thở, cảm giác lạnh không thoải mái, thay đổi trạng thái tỉnh táo, mệt mỏi, mất thăng bằng, nôn mửa, tê liệt, và các tác động tiêu cực khác. Danh sách này không đầy đủ toàn diện:

• Tinh dầu Hồi
• Tinh dầu Húng quế
• Tinh dầu Bạch dương
• Tinh dầu Cúc vạn thọ
• Tinh dầu Quế
• Tinh dầu Sả Java
• Tinh dầu Đinh hương
• Tinh dầu Trắc bách diệp
• Tinh dầu Bạch đàn
• Tinh dầu Tỏi
• Tinh dầu Bưởi chùm
• Tinh dầu Bách xù
• Tinh dầu Oải hương
• Tinh dầu Chanh
• Tinh dầu Chanh xanh
• Tinh dầu Đào kim nương
• Tinh dầu Nhục đậu khấu
• Tinh dầu Cam
• Tinh dầu Kinh giới cay
• Tinh dầu Bạc hà Âu
• Tinh dầu Bạc hà chanh
• Tinh dầu Thông
• Tinh dầu Hương thảo
• Tinh dầu Bạc hà ngọt
• Tinh dầu Vân sam
• Tinh dầu Cúc tần
• Tinh dầu Tràm trà
• Tinh dầu Bách xù phương Tây
• Tinh dầu Húng tây
• Tinh dầu Lộc đề xanh
• Tinh dầu Cỏ thi
• Tinh dầu Ngọc lan tây

CÁC LOẠI DẦU NỀN ĐƯỢC CHO LÀ AN TOÀN CHO THÚ CƯNG (DÙNG NGOÀI DA)

Những loại dầu nền dưới đây thường được xem là an toàn khi sử dụng ngoài da cho thú cưng, nếu được pha loãng đúng cách và sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ thú y:

• Dầu hạt cây lưu ly (Borage Seed Oil)
• Dầu dừa (Coconut Oil)
• Dầu Jojoba (Jojoba Oil)
• Dầu bơ (Avocado Oil)
• Gel lô hội (nha đam) (Aloe Vera)
• Dầu hướng dương (Sunflower Oil)
• Dầu hạt mơ (Apricot Kernel Oil)
• Dầu hạnh nhân ngọt (Sweet Almond Oil)
• Dầu hạt nho (Grapeseed Oil)
• Dầu hạt Kukui (Kukui Nut Oil)

PHA LOÃNG TINH DẦU CHO THÚ CƯNG

Trước khi thoa tinh dầu lên da thú cưng, luôn luôn cần pha loãng tinh dầu với dầu nền. Một tỷ lệ pha loãng an toàn là 1 giọt tinh dầu với 1,5 muỗng canh dầu nền (tương đương khoảng 445 giọt dầu nền). Tỷ lệ này tương đương độ pha loãng khoảng 0,25%, được coi là nhẹ và có khả năng phù hợp với đa số thú cưng.

Bạn có thể kiểm tra khả năng kích ứng bằng cách thoa một lượng nhỏ (kích thước bằng đồng xu nhỏ) hỗn hợp tinh dầu đã pha loãng lên vùng da không nhạy cảm của thú cưng – vị trí này sẽ tùy thuộc vào từng loài. Tương tự, nếu bạn định khuếch tán tinh dầu, hãy thử trước bằng cách khuếch tán 1–2 giọt tinh dầu đã được bác sĩ thú y xác nhận là phù hợp với thú cưng, trong 10–15 phút đầu tiên.

Cả hai loại kiểm tra an toàn này nên được thực hiện trong không gian rộng, thoáng khí hoặc phòng có cửa thông gió tốt. Trong suốt thời gian thử, hãy quan sát kỹ phản ứng của thú cưng để phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào của kích ứng hay khó chịu, những phản ứng này có thể mất đến 24 giờ mới xuất hiện, dưới dạng:

• Kích ứng da
• Dùng chân cào mặt
• Ho, hắt hơi, chảy nước dãi
• Đi loạng choạng hoặc gặp khó khăn khi đi lại
• Hô hấp chậm, thân nhiệt thấp
• Yếu ớt, phản xạ chậm
• Rối loạn tiêu hóa, nôn mửa
• Tổn thương gan
• Run cơ, viêm phổi hít (hít phải chất lỏng vào phổi)
• Hành vi tự làm đau chính mình (cắn, gãi, liếm liên tục)

Nếu không có phản ứng nào xảy ra, thì hỗn hợp tinh dầu đã pha loãng có thể được xem là an toàn để sử dụng tiếp theo cách thông thường.

Lưu ý quan trọng khi pha loãng:

• Kích thước thú cưng là yếu tố cực kỳ quan trọng:

Tỷ lệ pha loãng an toàn cho chó lớn chưa chắc an toàn cho chó nhỏ, và điều này áp dụng tương tự với các loài khác.

• Tình trạng sức khỏe:

Liều lượng dành cho thú yếu, già, đang mang thai hoặc đang bệnh sẽ không giống với liều dành cho thú khỏe mạnh cùng kích thước.

CÁCH SỬ DỤNG & LƯU Ý KHI DÙNG TINH DẦU THÂN THIỆN VỚI THÚ CƯNG

Tinh dầu cần được xử lý cẩn thận như bất kỳ sản phẩm nào khác có thể gây nguy hiểm nếu sử dụng sai cách. Chúng nên được bảo quản ở nơi mát mẻ, tối và ngoài tầm với của thú cưng, đồng thời phải sử dụng đúng theo hướng dẫn và thời hạn sử dụng được ghi trên nhãn sản phẩm.

 1. Khuếch tán tinh dầu

Cách làm:

• Sử dụng máy khuếch tán tinh dầu
• Sử dụng 1-2 giọt tinh dầu và khuếch tán ngắt quãng – khuếch tán trong 10 phút sau đó tắt trong 30 phút
• Đặt máy khuếch tán xa tầm với của thú cưng, chẳng hạn như trên kệ cao hoặc ở góc phòng
• Phóng tán ở phía phòng đối diện với thú cưng hoặc ở phòng khác

Lợi ích:

• Không cần tiếp xúc với da hoặc tiếp xúc lâu dài với tinh dầu
• Tùy thuộc vào loại dầu được sử dụng, có thể giúp loại bỏ vi khuẩn có hại trong không khí và mùi hôi khó chịu

Lưu ý:

• Không bao giờ sử dụng liều lượng dành cho người lớn cho vật nuôi
• Tránh sử dụng tinh dầu có mùi mạnh, mát, nóng hoặc cay (ví dụ: Quế, Khuynh diệp, Bạc hà, Kinh giới, v.v.) xung quanh vật nuôi
• Đảm bảo rằng căn phòng luôn thông thoáng và có lối thoát dễ dàng cho vật nuôi không thích mùi hoặc không cảm thấy thoải mái với tinh dầu khuếch tán
• Tránh khuếch tán tinh dầu bên trong phòng kín của vật nuôi và đảm bảo rằng tinh dầu khuếch tán được pha loãng đúng cách
• Không để máy khuếch tán chạy trong thời gian dài, qua đêm hoặc liên tục
• Nếu sử dụng tinh dầu gần vật nuôi bị hoặc có nguy cơ bị khó thở, hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa bổ sung về cách sử dụng
• Khi đưa tinh dầu vào vật nuôi thông qua phương pháp khuếch tán, hãy bắt đầu bằng cách thử một lượng nhỏ một loại tinh dầu tại một thời điểm trong một khoảng thời gian ngắn để kiểm tra các phản ứng tiềm ẩn; lưu ý rằng thời gian dùng thử này cũng có khả năng gây hại cho vật nuôi gặp khó khăn/bệnh về hô hấp
• Nếu tinh dầu được thoa lên bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể vật nuôi có thể vào miệng (ví dụ: chân, tay), hãy đảm bảo rằng bộ phận cơ thể này vẫn được che phủ sau khi thoa
• Tắt ngay máy khuếch tán và tìm kiếm sự chăm sóc y tế khi có dấu hiệu đầu tiên của tác dụng phụ mạnh hơn, chẳng hạn như khó thở, buồn nôn, nôn, co giật hoặc bất tỉnh
• Tránh khuếch tán ở những nơi vật nuôi ăn, ngủ hoặc chơi

2. Dung dịch xịt phòng

Cách làm:

• Chỉ xịt tinh dầu pha loãng
• Chỉ xịt xung quanh phòng thông thoáng, thông gió tốt

Lợi ích:

• Giúp tạo ra mùi hương thư giãn trước khi nghỉ ngơi (tùy thuộc vào loại dầu)
• Giúp thú cưng tỉnh táo và tràn đầy năng lượng sau khi nghỉ ngơi (tùy thuộc vào loại dầu)
• Tránh tiếp xúc lâu với dầu

Lưu ý:

• Tránh xịt vào gối, các loại vải khác hoặc vào đồ chơi và các vật mà thú cưng có thể cho vào miệng và vô tình nuốt phải
• Tránh xịt vào những khu vực thú cưng ăn, ngủ hoặc chơi

3. Thoa ngoài da

Cách làm:

• Luôn pha loãng với dầu nền
• Nếu tạo sương mù toàn thân cho thú cưng, xịt không quá 3 lần xịt nhẹ
• Nếu thoa dầu cho chim, hãy thoa lên bộ phận cơ thể không có lông, chẳng hạn như bàn chân, để tránh lông chim bị nhờn, ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh nhiệt độ cơ thể của chúng (nếu không thể bế chim, có thể nhỏ một lượng nhỏ dầu lên chỗ đậu của thú cưng)

Lợi ích:

• Giúp thú cưng thư giãn trong thời gian dài

Lưu ý:

• Chỉ sử dụng tinh dầu và dầu nền được bác sĩ thú y chấp thuận cho từng loại vật nuôi mà bạn muốn sử dụng
• Tránh vuốt ve vật nuôi gần các vùng lông/da mà bạn đã thoa dầu
• Tránh thoa dầu vào các vùng có thể vào miệng vật nuôi (ví dụ như tay, chân)
• Không cho vật nuôi đi qua các bề mặt trong nhà đã được lau chùi bằng Tinh dầu vì chúng sẽ tự làm sạch bằng cách liếm và do đó có thể nuốt phải tinh dầu
• Cả tinh dầu và hydrosol đều không tan trong nước và do đó không bao giờ được cho vào bể cá vì chúng sẽ gây kích ứng hoặc có khả năng khiến cá chết. Hơn nữa, Hydrosol có khả năng làm mất cân bằng độ pH của nước.

LƯU Ý ĐẶC BIỆT KHI DÙNG TINH DẦU CHO THÚ CƯNG

Việc tham khảo ý kiến bác sĩ thú y là bắt buộc trước khi sử dụng tinh dầu trên hoặc gần thú cưng. Tinh dầu nên luôn được bảo quản ở nơi mà thú cưng không thể tiếp cận được.

Nếu bạn dùng tinh dầu trên cơ thể mình, hãy đảm bảo rằng dầu đã được hấp thụ hoàn toàn vào da hoặc đã được rửa sạch trước khi tiếp xúc với thú cưng, bởi lượng tinh dầu còn sót lại có thể bị thú liếm hoặc thấm qua da/lông, dẫn đến việc vô tình hấp thụ.

Đặc biệt cần cẩn trọng nếu thú cưng có các vấn đề sức khỏe sau:

• Ung thư
• Bệnh liên quan đến tim
• Các vấn đề về da
• Rối loạn lông, rụng lông
• Rối loạn nội tiết
• Động kinh

Chủ nuôi có thú cưng đang dùng thuốc điều trị, đang chuẩn bị phẫu thuật lớn, hoặc có nguy cơ cao đột quỵ cũng phải tham khảo ý kiến bác sĩ thú y trước khi sử dụng tinh dầu.

---

*Phản hồi và góp ý: Chúng tôi cung cấp thông tin dựa trên khả năng tốt nhất nhưng do nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi sai sót. Chúng tôi hoan nghênh ý kiến và góp ý từ độc giả để cải thiện chất lượng thông tin. Mọi thông tin trong bài viết không được xem là hướng dẫn sử dụng, chúng tôi không chịu trách nhiệm trong bất kì trường hợp nào. Vui lòng tự kiểm tra và thử nghiệm trước khi làm theo.