Kiểm tra độ tinh khiết (purity testing) là bước cần thiết trong quy trình sản xuất và thương mại hóa mọi loại tinh dầu. Bởi cấu trúc hóa học tinh dầu rất phức tạp, việc tách riêng, cô lập và phân tích thành phần đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu.

GC/MS (viết tắt của Gas Chromatography–Mass Spectrometry) được coi là “tiêu chuẩn vàng” (gold standard) trong đánh giá chất lượng, độ tinh khiết của tinh dầu. Hiểu rõ GC/MS giúp ta lý giải tầm quan trọng của kiểm tra tinh dầu, lý do vì sao cần kỹ thuật viên giàu chuyên môn, và cách tiếp cận để có kết quả tin cậy về độ tinh khiết.

TẠI SAO TINH DẦU CẦN KIỂM TRA ĐỘ TINH KHIẾT?

Tên “tinh dầu” (essential oil) hàm ý chúng là dạng chắt lọc cô đặc (essentialized distillation) từ nguyên liệu thực vật. Nếu nhà sản xuất muốn gọi sản phẩm là “tinh dầu”, họ phải minh chứng trong đó chỉ chứa những thành phần “tinh túy” công bố, không lẫn tạp chất.

Chính khái niệm này có ý nghĩa sâu xa: chỉ vài vết tạp chất trong tinh dầu cũng có thể tác động đáng kể đến:

• Tác dụng trị liệu (therapeutic effect)
• Hương thơm (aroma)
• Màu sắc (color)
• Hương vị (flavor)
• Cách tinh dầu tương tác với da hoặc khi pha chế cùng thành phần khác.

Nếu tinh dầu bị nhiễm tạp, nó có thể:

• Kém mạnh hơn so với dạng nguyên chất
• Ảnh hưởng hay thay đổi mục đích sử dụng ban đầu,
• Hoặc thậm chí gây dị ứng hay hệ lụy xấu khác.

Do đó, kiểm tra độ tinh khiết nhằm xác định tất cả thành phần có trong dầu, từ đó xác minh dầu đúng như công bố (cả về định lượng lẫn chất lượng), đồng thời đảm bảo không có ảnh hưởng tiêu cực. Đây là bước bắt buộc trước khi tung ra thị trường.

PHÂN TÍCH GC/MS TINH DẦU NHƯ THẾ NÀO?

GC/MS (Gas Chromatography–Mass Spectrometry) cho phép tách một mẫu tinh dầu ra các hợp chất hóa học riêng lẻ.

Qua việc xác định, liệt kê, phân tích chi tiết thành phần, kỹ thuật viên xác định:

• Cấu tạo dầu gồm các hợp chất nào
• Mức tinh khiết của mỗi thành phần,
• Tính chất – hành vi của dầu khi đưa vào sản phẩm.

Ngoài ra, so sánh với các chuẩn mực của ngành cũng cho thấy tinh dầu đạt hay không đạt tiêu chí, hoặc tạp chất cụ thể có mặt là gì.

Máy GC/MS.

GC/MS LÀ GÌ?

Theo tài liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phương pháp GC/MS dựa trên nguyên lý của sắc ký khí, sử dụng phổ khối làm đầu dò. Khi mẫu được đưa vào cột sắc ký khí, các hợp chất hữu cơ được hóa hơi và di chuyển qua cột nhờ dòng khí mang. Các hợp chất này được tách biệt dựa trên hệ số phân bố giữa pha động (khí) và pha tĩnh (lỏng hoặc rắn). Sau khi tách, các hợp chất đi vào phổ khối, nơi chúng được ion hóa và phân mảnh. Các ion này sau đó được phân tách dựa trên tỷ lệ khối lượng trên điện tích (m/z) và được phát hiện, cho phép xác định và định lượng các hợp chất trong mẫu.​

NGUYÊN LÝ PHÂN TÍCH GC/MS

GC/MS thực chất gồm hai kỹ thuật liên tiếp trên cùng một máy.

1. Giai đoạn Sắc ký khí (GC)

• Tiêm mẫu: Một lượng nhỏ tinh dầu được tiêm vào cổng của máy GC, nơi nó bị nung ở nhiệt độ đủ cao để bay hơi.
• Pha động (mobile phase): Khí trơ được đưa vào, đẩy hơi mẫu qua một ống (cột) chứa pha tĩnh (stationary phase) – là lớp polymer cực mỏng.
• Tách hợp chất: Hợp chất khác nhau dịch chuyển với tốc độ khác nhau (do kích thước/phân cực) nên thời gian lưu (retention time) của mỗi chất khác nhau. Nhờ vậy, mẫu được tách ra.

2. Giai đoạn Khối phổ (MS)

• Ion hóa: Sau khi tách, hỗn hợp đi vào buồng MS. Tại đây, chùm electron “bắn phá” phân tử, tạo mảnh ion dương.
• Chia tách & phát hiện: Các ion này được hút vào trường điện từ trong MS. Máy có một “bẫy ion” (ion trap) – đóng vai trò vừa lọc vừa đếm số ion.
• Phổ khối: Máy dựng phổ khối (mass spectrum) dựa trên tỉ lệ khối-lượng / điện-tích, mẫu phân mảnh (fragmentation pattern), và thời gian lưu. Người phân tích đối chiếu với thư viện tham chiếu để nhận diện từng ion và xác định cấu tạo của mẫu.

GC/MS được xem là phương pháp chính xác nhất để giám định độ tinh khiết tinh dầu, xác định thành phần ở mức dưới 1 ppm. Bằng cách so sánh kết quả với quy chuẩn, người ta xác nhận hoặc bác bỏ tính tinh khiết của mẫu tinh dầu.

---

*Phản hồi và góp ý: Chúng tôi cung cấp thông tin dựa trên khả năng tốt nhất nhưng do nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi sai sót. Chúng tôi hoan nghênh ý kiến và góp ý từ độc giả để cải thiện chất lượng thông tin. Mọi thông tin trong bài viết không được xem là hướng dẫn sử dụng, chúng tôi không chịu trách nhiệm trong bất kì trường hợp nào. Vui lòng tự kiểm tra và thử nghiệm trước khi làm theo.